Orzeszkowej dialogi z tradycją: europejska literatura dawna

   96

Autor

  • Ireneusz Sikora  

Słowa kluczowe   

Abstrakt   

Syntetyczne studium przynosi rezultaty wnikliwej analizy listów Elizy Orzeszkowej (zebranych i opublikowanych przez Edwarda Jankowskiego w dziewięciu tomach), zawierających dane o lekturowych jej doświadczeniach. Jak się okazuje, czytała wiele i oczywiście znała sporo wy­różniających się arcydzieł literackich czy filozoficznych. Jej korespondencja stanowi trwały dowód czytelniczej pasji. Orzeszkowa miała w rękach teksty spisane w połowie pierwszego millenium. Wypowiedziane przez nią słowa dokumentują, że znała Wyznania Augustyna z Hippony, a także słynne Listy Abelarda i Heloizy scholastycznego filozofa. Studiowała Kwiatki Franciszka z Asyżu i Tomasza à Kempis O naśladowaniu Chrystusa. Jej dydaktyczne zajęcia ujawniają, że pragnęła wzbogacić edu­kacyjny program o Eddę poetycką czy Pieśń o Nibelungach. Autorka Nad Niemnem wysoko ceniła Boską komedię Dantego Alighieri. Orzeszkowa pamiętała biografię i prace Torquata Tassa. Co więcej, przekładała na język polski Historię literatury angielskiej Hipolita Taine’a, dlatego też nie może dziwić obecność Williama Shakespeare’a w jej epistolografii. Powszechnie znane „być albo nie być” czy „źle dzieje się w państwie duńskim” zjawiają się w jej tekstach. Interesowała się także literaturą francuską i przyswoiła między innymi komedie Molièra, Gargantuę i Pantagruela Françoisa Rabelais’ego czy Bajki Jeana de la Fontaine’a. Artykuł wydaje się ważnym przyczynkiem do naszej wiedzy o lekturach Orzeszkowej oraz jej erudycji.

Liczba wyświetleń   

2024

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora   

Ireneusz Sikora

(1952-2016) – historyk literatury, autor książek: Literatura Młodej Polski w szkolnej edukacji polonistycznej Cz. 1-2 (1995), Łabędź i lira. Studia i szkice o literaturze Młodej Polski (2001), Młodopolska florystyka poetycka (2007), Młoda Polska i okolice (2009) oraz niewydanej pracy pt. Orzeszkowej listy o literaturze. Z badań nad epistolografią pisarki. Współredaktor prac zbiorowych – Poznawanie Orzeszkowej (2010) i Metaliterackie listowania (2012). Po śmierci autora – w 2016 roku – ukazała się książka pt. Utajony romantyzm. Eliza Orzeszkowa a tradycja romantyczna, napisana wespół z Anetą Narolską.

Bibliografia   

LITERATURA CYTOWANA

Dante Alighieri, Boska komedia, przeł. E. Porębowicz, Warszawa 1975.
[Google Scholar]

Krasiński Z., Przedświt, [w:] idem, Dzieła literackie, t. 1., wyb., notami i uwagami opatrzył P. Hertz, Warszawa 1973.
[Google Scholar]

Listy Elizy Orzeszkowej do Ignacego Baranowskiego (1897-1899), wstęp, przypisy i oprac. I. Wiśniewska, „Pamiętnik Literacki” 2001 (R. 92), z. 3.
[Google Scholar]

Markiewicz H., Romanowski A., Skrzydlate słowa, Warszawa 1990.
[Google Scholar]

Martuszewska A., Porozumienie z czytelnikiem. (O „ezopowym” języku powieści pozytywistycznej), [w:] Problemy odbioru i odbiorcy. Studia, red. T. Bujnicki i J. Sławiński, Wrocław 1977.
[Google Scholar]

Molier, Grzegorz Dyndała, czyli mąź pognębiony, [w:] idem, Teatr. Wybór, t. 1, przeł. T. Żeleński (Boy), Warszawa 1972.
[Google Scholar]

Orzeszkowa E., Dnie, oprac. I. Wiśniewska, Warszawa 2001.
[Google Scholar]

Orzeszkowa E., Listy, t. II, cz. 2: Do literatów i ludzi nauki: J. Sawicka – W. Z. Kościałkowska – J. Łuszczewska – Ign. Baranowski – J. Kotarbiński – K. Zdziechowski – A. Drogoszewski – E. Żmijewska – M. Cz. Przewóska – M. Dubiecki – I. Franko – J. Vrchlický – M. Wolska, oprac. L. B. Świderski, Warszawa-Grodno 1938.
[Google Scholar]

Orzeszkowa E., Listy zebrane, t. I-IX, do druku przygotował i komentarzem opatrzył E. Jankowski, Wrocław 1954-1981 (t. I: Do redaktorów i wydawców: Józefa Sikorskiego, Gebethnera i Wolffa, Franciszka Salezego Lewentala, Wacława Makowskiego, Erazma Piltza, Stanisława Posnera, Wrocław 1954 – t. II: Do Leopolda Méyeta, Wrocław 1955 – t. III: Do literatów i ludzi nauki: Jana Karłowicza, Franciszka Rawity-Gawrońskiego, Henryka Nusbauma, Tadeusza Garbowskiego, Wrocław 1956 – t. IV: Do literatów i ludzi nauki: Józefy Sawickiej (Ostoi), Wilhelminy Zyndram Kościałkowskiej, Jadwigi Łuszczewskiej (Deotymy), Ignacego Baranowskiego, Józefa Kotarbińskiego, Kazimierza Zdziechowskiego, Aurelego Drogoszewskiego, Eugenii Żmijewskiej, Marii Czesławy Przewóskiej, Mariana Dubieckiego, Wrocław 1958 – t. V: Do przyjaciół: Tadeusza Bochwica, Jana Bochwica, Janiny Szoberówny, Wrocław 1961 – t. VI: Do pisarzy: Józefa Ignacego Kraszewskiego, Zygmunta Fortunata Miłkowskiego (T. T. Jeża), Marii Konopnickiej, Michała Bałuckiego, Władysława Stanisława Reymonta, Wrocław 1967 – t. VII: Do rodziny, przyjaciół i korespondentów różnych: Lucyny Kotarbińskiej, Edwarda Pawłowicza, Hipolita Wawelberga, Jerzego Aleksandrowicza, Witolda Czeczotta, Franciszka Godlewskiego i innych, Wrocław 1971 – t. VIII: Do literatów i ludzi nauki: Ludwika Jenikego, Jana Baudouina de Courtenay, Piotra Chmielowskiego, Adama Wiślickiego, Stanisława Krzemińskiego, Lucjana Rydla, Antoniego Wodzińskiego, Maryli Wolskiej, Henryka Sienkiewicza i innych, Wrocław 1976 – t. IX: Do znajomych i przyjaciół: Juliana Łukaszewskiego, Nikodema Erazma Iwanowskiego, Edmunda Jankowskiego, Jadwigi z Nusbaumów Holenderskiej, Mariana Manteuffla, Konstantego Skirmuntta, Józefa Boguskiego, Antoniego Kamieńskiego, Aleksandra Lednickiego i innych, Wrocław 1981).
[Google Scholar]

Orzeszkowa E., Pisma krytycznoliterackie, zebrał i oprac. E. Jankowski, Wrocław-Kraków 1959 (Kilka uwag nad powieścią; O przekładach; Listy o literaturze. List I. Wiek XIX i tegocześni poeci; Polemika; [Artykuł polemiczny nie do druku]; O smutku i śmiechu w literaturze; Excelsior!; Gwiazda wschodzi; Eliza Orzeszkowa o Zygmuncie Krasińskim; Literatura; O ksiąźkach IV. Chrzanowski Ignacy: Historia literatury niepodległej Polski; Kilka słów o Słowackim; O Lilli, Róźy i harfiarzach].
[Google Scholar]

Orzeszkowa E., Publicystyka społeczna, wyb. i wstęp G. Borkowska, oprac. edytorskie I. Wiśniewska, t. 1, Kraków 2005 (Patriotyzm i kosmopolityzm. Studium społeczne; [OdpowiedŹ Elizy Orzeszkowej na ankietę lwowskiego pisma „Promień” zatytułowaną „Ludzkość i Ojczyzna”]; [List otwarty do społeczeństwa rosyjskiego]; O Żydach i kwestii źydowskiej; Kilka słów o kobietach).
[Google Scholar]

Rabelais F., Gargantua i Pantagruel, t. 2, przeł. i komentarzami opatrzył T. Żeleński (Boy), Warszawa 1973.
[Google Scholar]

Sikora I., Narolska A., „Utajony romantyzm”. Eliza Orzeszkowa a tradycja romantyczna, Zielona Góra 2016.
[Google Scholar]

Sudolski Z., Zygmunt Krasiński, Warszawa 1974.
[Google Scholar]

Szargot M., Kosmos Krasińskiego. Studia, Piotrków Trybunalski 2009.
[Google Scholar]

Taine H. A., Historia literatury angielskiej, przeł. E. Orzeszkowa, cz. 1-2, Warszawa 1900.
[Google Scholar]

Tomasz à Kempis, O naśladowaniu Chrystusa, przeł. ks. A. Jełowicki, Warszawa 2011.
[Google Scholar]

Podgląd   

Pobrania

Opublikowane

31.12.2018

Jak cytować

Sikora, I. „Orzeszkowej Dialogi Z tradycją: Europejska Literatura Dawna”. Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego, t. 4, grudzień 2018, s. 67-86, doi:10.34768/fp2018a4.

ISSN wersji papierowej

2450-3584