Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza jako prefiguracja fantasy słowiańskiej

Dariusz Piechota

doi:10.34768/fp2017a14

Autor

Dariusz Piechota Uniwersytet w Białymstoku
https://orcid.org/0000-0002-7943-384X Dariusz Piechota

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2017a14

Słowa kluczowe

Henryk Sienkiewicz • Ogniem i mieczem • fantasy • przestrzeń • bohaterowie

Abstrakt

Ogniem i mieczem wykazuje wiele cech typowych dla powieści fantasy i stanowi prefigurację nowoczesnej fantasy słowiańskiej. Sienkiewicz, posługując się stylizacją staropolską, eposową oraz romantyczną, odrzuca wszelkie formy nowoczesności. Autor kreuje dualistyczną wizję świata przedstawionego z wyraźnym podziałem na dobro (Rzeczpospolita) i zło (Ukraina). Przestrzeń zostaje wzbogacona elementami folklorystycznymi z licznymi odniesieniami do słowiańskich mitów, podań i legend o wampirach oraz upiorach. Pojawiające się zjawy w powieści sprawiają, że granica między światem realnym a magiczno-baśniowym się zaciera. Sienkiewicz tworzy drużynę rycerzy, którzy wyruszają na misję (motyw quest), aby przywrócić równowagę w świecie. W drużynie każdy z walczących odznacza się innymi umiejętnościami, każdemu z nich przypisany jest inny atrybut. Ich wędrówka ma wymiar prywatny (ocalenie Heleny) oraz patriotyczny (walka z Kozakami). Autor wprowadza przedmioty magiczne (m.in. pierścień, miecz Longinusa, poświęcona kula), których bohaterowie używają w walce z wrogiem. Istotną rolę w powieści odgrywa także bliski kontakt protagonistów z naturą, która zostaje w romantyczny sposób uduchowiona.

Liczba wyświetleń

2024

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Dariusz Piechota, Uniwersytet w Białymstoku

Doktor nauk humanistycznych. Jego zainteresowania badawcze obejmują literaturę drugiej połowy XIX wieku, ekokrytykę, współczesną kulturę popularną, gender studies oraz animal studies. Autor wielu publikacji w książkach zbiorowych oraz czasopismach (m.in. „Maska”, „Czas Kultury”, „Fragile”, „Nasza Rota”).

Bibliografia

LITERATURA PODMIOTU

Sienkiewicz H., Ogniem i mieczem, Wrocław 1993.
[Google Scholar]

LITERATURA PRZEDMIOTU

Arendt H., Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła, przeł. A. Szostkiewicz, Kraków 1998.
[Google Scholar]

Bujnicki T., Sienkiewiczowska gra stylizacji, [w:] Pozytywizm. Języki epoki, red. G. Borkowska, J. Maciejewski, Warszawa 2001.
[Google Scholar]

Gemra A., Fantasy – mit na nowo opowiedziany?, „Literatura Ludowa” 1998, nr 2.
[Google Scholar]

Ihnatowicz E., Literatura polska drugiej połowy XIX wieku (1864-1914), Warszawa 2000.
[Google Scholar]

Janion M., Niesamowita Słowiańszczyzna. Fantazmaty literatury, Kraków 2007.
[Google Scholar]

Janion M., Polacy i ich wampiry, [w:] eadem, Prace wybrane, t. 3: Zło i fantazmaty, Kraków 2001.
[Google Scholar]

Jedlicki J., Świat zwyrodniały. Lęki i wyroki krytyków nowoczesności, Warszawa 2000.
[Google Scholar]

Koziołek R., Krzepa. O potrzebie historii dla życia nowoczesnego, [w:] Henryk Sienkiewicz w kulturze polskiej, red. K. Stępnik, T. Bujnicki, Lublin 2007.
[Google Scholar]

Kubicka H., Tam, gdzie czai się zło. Przestrzeń w horrorze jako mechanizm budzenia strachu, [w:] Literatura i Kultura Popularna, red. A. Gemra, t. 16, Wrocław 2010.
[Google Scholar]

Ludorowski L., Wizjoner przeszłości. Powieści historyczne Henryka Sienkiewicza, Lublin 1999.
[Google Scholar]

Majkowski T. Z., W cieniu białego drzewa. Powieść fantasy w XX wieku, Kraków 2013.
[Google Scholar]

Mroczkowski P., Historia literatury angielskiej. Zarys, Wrocław 2004.
[Google Scholar]

Paczoska E., Lalka, czyli rozpad świata, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Paczoska E., Od utopii artystycznej do allotopii, [w:] eadem, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010.
[Google Scholar]

Panecka E., Literatura brytyjska na przełomie wieków, [w:] Historia literatury światowej, t: 6: Modernizm, Warszawa 2005.
[Google Scholar]

Piechota D., W otchłani Alki. Dalsze losy Wokulskiego w świetle steampunku, [w:] idem, Między utopią a melancholią. W kręgu nowoczesnej i ponowoczesnej literatury fantastycznej, Lublin 2015.
[Google Scholar]

Prus B., „Ogniem i mieczem”. Powieść z lat dawnych Henryka Sienkiewicza, [w:] Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985.
[Google Scholar]

Sokołowski K., Poland, [w:] The Encyclopedia of Fantasy, ed. J. Clute, J. Grant, Nowy Jork 1998.
[Google Scholar]

Szleszyński B., „Lalka” i lektury rzeczywistości. Kilka przybliżeń i wiele pytań, [w:] Realizm, realiści, realność. W stulecie śmierci Bolesława Prusa, red. E. Paczoska, B. Szleszyński, D. M. Osiński, Warszawa 2013.
[Google Scholar]

Szleszyński B., Żywa „Lalka”, martwy Prus? (Na co nam dziś pozytywizm?), „Przegląd Humanistyczny” 2011, nr 5.
[Google Scholar]

Trębicki G., Fantasy. Ewolucja gatunku, Kraków 2007.
[Google Scholar]

Zalewski C., Dzieci Saturna. Mityzacja w „Ogniem i mieczem” Sienkiewicza, [w:] Henryk Sienkiewicz w kulturze polskiej, red. K. Stępnik, T. Bujnicki, Lublin 2007.
[Google Scholar]

Żukowska E., Mityczne struktury fantasy słowiańskiej, [w:] Fantastyczność i cudowność. Wokół źródeł fantasy, red. B. Trocha, T. Rajtaczak, Zielona Góra 2009.
[Google Scholar]