Zdania afinitywne w ujęciu kontrastywnym i diachronicznym na podstawie wybranych fragmentów tekstu Psałterza floriańskiego

Monika Schönherr

doi:10.61827/fp2024a11

Autor

Monika Schönherr Zakład Językoznawstwa Niemieckiego, Uniwersytet Zielonogórski
https://orcid.org/0000-0002-8098-6580 Monika Schönherr

https://doi.org/10.61827/fp2024a11

Słowa kluczowe

afinitywność • zdania bezczasownikowe • forma finitywna/osobowa czasownika • zdania afinitywne • analiza korpusowa • Psałterz floriański

Abstrakt

Pomimo istnienia różnych podejść syntaktycznych, w gramatyce tradycyjnej jako obiekt badawczy nadal dominują zdania zawierające czasownik finitywny. Zdania pozbawione elementu werbalnego nie są uwzględniane w wiodących teoriach składniowych. Samo istnienie tych syntagm podważa jednak tradycyjne rozumienie pojęcia zdania. W artykule dokonano analizy właściwości morfosyntaktycznych zdań bezczasownikowych na podstawie tekstu Psałterza floriańskiego. Pokazano, że afinitywne modele zdań należy uznać za pełnoprawne syntagmy. Uniwersalność i regularność zdań pozbawionych verbum finintum oraz ich niezależność w kodowaniu predykacji nakazują uznać je pod względem tworzenia zdań za równoprawne formacje zdaniowe.

Liczba wyświetleń

2025

Biogram autora

Monika Schönherr, Zakład Językoznawstwa Niemieckiego, Uniwersytet Zielonogórski

Adiunkt w Zakładzie Językoznawstwa Niemieckiego w Instytucie Germanistyki Uniwersytetu Zielonogórskiego. Doktorat obroniła w 2009 r. na Uniwersytecie Juliusza Maksymiliana w Würzburgu na Wydziale Językoznawstwa Niemieckiego. Jej zainteresowania badawcze skupiają się na problematyce składni języka niemieckiego oraz diachronicznym i kontrastywno-typologicznym porównaniu języków, a także ogólnych zagadnieniach gramatyki historycznej, lingwistyki korpusowej ze szczególnym uwzględnieniem tekstów staroniemieckich.

Bibliografia

Psałterz Floriański, Biblioteka Narodowa, Warszawa Rps BN 8002. Vormals Stiftsbibliothek Sankt Florian bei Linz, III 206. Lat.-poln.-dt. Psalterium mit Cantica und zwei Prologen, circa 1398-1410.
[Google Scholar]

Ágel V., Grammatische Textanalyse. Textglieder, Satzglieder, Wortgruppenglieder, Berlin–Boston 2017.
[Google Scholar]

Bartmiński J., Swoiste formy orzeczeń w języku ustnym (orzeczenie onomatopeiczne, kompozycjonalne, zaimkowe, podwojone), [w:] Studia nad składnią polszczyzny mówionej, red. T. Skubalanka, Wrocław 1978.
[Google Scholar]

Behr I., Verblose Sätze in fiktionalen Texten: zwischen Statik und Dynamik, „Zeitschrift des Verbandes Polnischer Germanisten” 2014 (4).
[Google Scholar]

Behr I., Quintin H., Verblose Sätze im Deutschen. Zur syntaktischen und semantischen Einbindung verbloser Konstruktionen in Textstrukturen, Tübingen 1996.
[Google Scholar]

Chromik G., Mittelalterliche deutsche Sprachinseln in Oberschlesien, Kleinpolen und Rotreußen, [w:] Deutsch in Mittel-, Ost und Südosteuropa, red. P. Hannes, B. Weber, J. Wellner, Regensburg 2019 (DOI: [epub.41413)].
[Google Scholar]

Cybulski M., Język piętnastowiecznej części „Psałterza floriańskiego”. Składnia zdania pojedynczego, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 1993, t. 29 (DOI: [0208-6077.29)].
[Google Scholar]

Gębarowicz M., Psałterz Floriański i jego geneza, Wrocław–Warszawa–Kraków 1965.
[Google Scholar]

Hanamann R., Der deutsche Teil des Florianer Psalters: Sprachanalyse und kulturgeschichtliche Einordnung, Frankfurt am Main 2010.
[Google Scholar]

Hennig M., Ist „fragmentarischer Satz” eine grammatische Kategorie?, [w:] Fragmentarische Äußerungen im Deutschen, red. J.-F. Marillier, E. Vargas, Tübingen 2016.
[Google Scholar]

Heringer H.-J., Deutsche Syntax dependentiell, Tübingen 1996.
[Google Scholar]

Humboldt W., Über die Verschiedenheiten des menschlichen Sprachbaus und ihren Einfluss auf die geistige Entwicklung des Menschengeschlechts, [w:] Wilhelm von Humboldts Schriften zur Sprache, Frankfurt am Main 1836/2020, s. 289-549.
[Google Scholar]

Janigane-Prokai K., Afinite Nebensatzkonstruktionen und ihre Geschichte, Frankfurt a.M. 2003.
[Google Scholar]

Kałkowska A., Predykatywne konstrukcje niewerbalne w historii języka polskiego, [w:] Studia z polskiej składni historycznej, red. J. Konieczna-Twardzikowa, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1976.
[Google Scholar]

Kamińska M., Psałterz floriański. Monografia językowa, cz. I: Ortografia, fonetyka, fleksja imion, Wrocław–Warszawa–Kraków 1981.
[Google Scholar]

Klein W., Ellipse, [w:] Syntax. Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung, red. J. Jacobs, A. von Stechow, W. Sternefeld, T. Vennemann, Berlin–New York 1993.
[Google Scholar]

Kotin M.L., Die Sprache in statu movendi. Sprachentwicklung zwischen Kontinuität und Wandel, t. 2, Heidelberg 2007.
[Google Scholar]

Kotin M.L., ‚Sein’. Eine genealogisch-typologische Fallstudie über das Verbum substantivum, „Sprachwissenschaft” 2014, 39 (1).
[Google Scholar]

Kotin M.L., Tempus, Modus und Modalverben in Notkers Psalmenbuch im Vergleich zu Luthers Psalmenübersetzung und zum neuhochdeutschen Psalter, „Moderna språk” 2021 (1) (DOI: [mosp.v115i1.6901)].
[Google Scholar]

Kotin M.L., Zum Einfluss der Sprachkontakte auf den Sprachwandel, „Humanistica” 2019, 21 (3).
[Google Scholar]

Kotin M.L., Schönherr M., Infinite, afinite und verblose Sätze aus diachroner und typologischer Sicht, [w:] Kurze Formen in der Sprache / Formes breves de la langue. Syntaktische, semantische und textuelle Aspekte/aspects syntaxiques, sémantiques et textuels, red. A.L. Daux-Combaudon, A. Larrory Wunder, Tübingen 2020.
[Google Scholar]

Kubica S., Die deutsche Sprache des Florianer Psalters. Ein Versuch, Poznań 1929.
[Google Scholar]

Kubica S., Zur deutschen Sprache des Florianer Psalters, „Archivum Neophilologicum” 1930, 1 (1).
[Google Scholar]

Nehring W., Altpolnische Sprachdenkmäler. Systematische Übersicht. Würdigung der Texte. Ein Beitrag zur slavischen Philologie, Berlin 1886.
[Google Scholar]

Nehring W., Iterer Florianense. O Psałterzu florjańskim łacińsko-polsko-niemieckim, w szczególności o polskim jego dziale, Poznań 1871.
[Google Scholar]

Ortner H., Textsortenspezifische Kurzsatztypen, „Deutsche Sprache” 1982 (10).
[Google Scholar]

Schönherr M., Satzkonstruktionen ohne Verbum Finitum: Diachrone, synchrone und panchrone Zugriffe auf ein vergessenes Phänomen der deutschen Syntax, „Kwartalnik Neofilologiczny” 2018, 4 (65).
[Google Scholar]

Schönherr M., Weniger ist mehr: Zur Pragmatik verbloser (Nicht-)Sätze, „Moderna språk” 2022 (1).
[Google Scholar]

Simmler F., Nominalsätze im AHD, [w:] Althochdeutsch. Syntax und Semantik, red. Y. Desportes, Lyon 1992.
[Google Scholar]

Wyrwas K., Językowe sposoby wyrażania punktu kulminacyjnego w opowiadaniach potocznych, „Stylistyka” 2023, nr 23.
[Google Scholar]

Zifonun G., Kommunikative Einheiten in der Grammatik, Tübingen 1987.
[Google Scholar]

Zifonun G., Hoffmann L., Strecker B., Grammatik der deutschen Sprache, Berlin 1997.
[Google Scholar]