Życie prywatne. Malarstwo historycznej anegdoty w prasie ilustrowanej drugiej połowy XIX wieku na przykładzie dzieł sztuki o tematyce romansu Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny

Kamilla Pijanowska

doi:10.34768/fp2019a11

Autor

Kamilla Pijanowska Muzeum Narodowe w Warszawie
Kamilla Pijanowska

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2019a11

Słowa kluczowe

czasopisma • malarstwo historyczne • reprodukcje dzieł sztuki • sztuka polska • prasa ilustrowana

Abstrakt

W drugiej połowie XIX wieku polskie czasopisma ilustrowane publikowały między innymi reprodukcje obrazów historycznych. Priorytetem dla wydawców były dzieje narodowe. Malarze podejmowali zarówno tematy wzniosłe, syntetyzujące w jednej scenie procesy historyczne, jak również sięgali po anegdoty, odsłaniając odbiorcom prywatne życie bohaterów z przeszłości. Zygmunt August i Barbara Radziwiłłówna, Święty Kazimierz Jagiellończyk czy królowa Jadwiga to postacie najczęściej pojawiające się na płótnach dziewiętnastowiecznych polskich malarzy, a co za tym idzie – na łamach tygodników. Pisma ilustrowane ukazywały się w Warszawie, ale ich dystrybucja opierała się na prenumeracie na terenie dawnych ziem Rzeczypospolitej. Pozwalało to na kontakt z malarstwem także osobom mieszkającym poza miastami, gdzie odbywały się wystawy sztuki. W ten sposób tworzyła się wspólna dla wykształconych warstw społecznych narracja historyczna, odwołująca się do kanonu dawnych bohaterów.

Liczba wyświetleń

2024

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Kamilla Pijanowska, Muzeum Narodowe w Warszawie

Kustosz w Gabinecie Rycin i Rysunków Muzeum Narodowego w Warszawie. Interesuje się głównie polską grafiką drugiej połowy XIX w. ze szczególnym uwzględnieniem ilustracji prasowej, a także reprodukcji dzieł sztuki. Współpracowała w przygotowaniu wystaw MNW, m.in. „Miłośnicy grafiki i ich kolekcje w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie” (2006), „Aleksander Gierymski” (2014), „Mistrzowie pastelu. Od Marteau do Witkacego” (2015/2016).

Bibliografia

LITERATURA CYTOWANA

Aleksander Gierymski 1850-1901, kat. wyst. Muzeum Narodowe w Warszawie 20.03.-10.08.2014, Warszawa 2014.
[Google Scholar]

Andriolli świadek swoich czasów. Listy i wspomnienia, oprac. J. Wiercińska, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976.
[Google Scholar]

Blachon R., La gravure sur bois debout au XIXe siècle. L’age du bois debout, Paris 2001.
[Google Scholar]

Brzozowski L., Malarstwo, „Gazeta Codzienna” 1857, nr 72.
[Google Scholar]

Bursztyńska H., „Kłosy”, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
[Google Scholar]

Daranowska-Łukaszewska J., Sypniewski Feliks, Internetowy Słownik Biograficzny, [feliks-sypniewski].
[Google Scholar]

Gajkowska C., „Tygodnik Ilustrowany”, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
[Google Scholar]

Garrett A., A History of British Wood Engraving, Speldhurst: Midas Books, cop. 1978.
[Google Scholar]

Gomulicki W., Co wiem o dawnym „Tygodniku Ilustrowanym”, [w:] W. Gomulicki, Warszawa wczorajsza, oprac. J.W. Gomulicki, Warszawa 1961.
[Google Scholar]

Grąbczewska M.M., Między estetyką mitu a okrucieństwem rzeczywistości. Topos śmierci artysty w XIX wieku, [w:] Chopin i jego malarz. Teofil Kwiatkowski (1809-1891). Malarstwo i rysunek ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie i Biblioteki Polskiej w Paryżu / Chopin et son peintre. Teofil Kwiatkowski (1809-1891). Peintures et dessins dans les collections du Musée national de Varsovie et de la Bibliothèque Polonaise de Varsovie, Warszawa / Varsovie 2010.
[Google Scholar]

Ihnatowicz E., „Tygodnik Ilustrowany” 1856-1886 jako czasopismo integrujące, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1987, nr 26/2.
[Google Scholar]

Ihnatowicz E., „Tygodnik Ilustrowany” a pozytywizm (1856-1886), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1988, nr 27/1.
[Google Scholar]

Józef Simmler (1823-1868), oprac. E. Charazińska, kat. wyst. Muzeum Polskie w Rapperswilu 26.06.-15.08.1993, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Jurkiewicz A., Podręcznik metod grafiki artystycznej, Warszawa 1975.
[Google Scholar]

Kabata M., Warszawska batalia o nową sztukę („Wędrowiec” 1884-1887), Warszawa 1978.
[Google Scholar]

Kędziora A, Ikonografia teatralna „Tygodnika Ilustrowanego” (1859-1939), Kraków 2018.
[Google Scholar]

„Kłosy. Czasopismo tygodniowe ilustrowane”, prospekt wydawniczy, 3.06.1865.
[Google Scholar]

Kmiecik Z., Prasa polska w Królestwie Polskim i Imperium Rosyjskim w latach 1864-1918, [w:] Prasa polska w latach 1864-1918, red. J. Łojek, Warszawa 1976.
[Google Scholar]

Kosman M., Zygmunt August, [w:] Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, red. Z. Stefanowska i J. Tazbir, seria 3, Warszawa 1992.
[Google Scholar]

Kotarski H., Epoka Jagiellonów – rys historyczny, [w:] Zygmunt August i Barbara. Prawda i legenda, kat. wyst. Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 7.09.-15.12.2006, Suwałki 2006.
[Google Scholar]

Kozakiewicz S., Ignacy Gierdziejewski, Wrocław 1958.
[Google Scholar]

Kraszewski J.I., Aleksander Lesser. Wspomnienie pośmiertne, „Kłosy” 1888, nr 977.
[Google Scholar]

Lewental S., Kartka z historyi „Kłosów”, „Kłosy” 1890, nr 1304.
[Google Scholar]

Malinowska E., Problematyka literacka „Kłosów”, Katowice 1992.
[Google Scholar]

Markiewicz H., Pozytywizm, Warszawa 2004.
[Google Scholar]

Matejko. Obrazy olejne. Katalog, red. K. Sroczyńska, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Micińska M., Inteligencja na rozdrożach 1864-1918, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Micke-Broniarek E., Matejce w hołdzie, kat. wyst. Muzeum Narodowe w Warszawie, 1993, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Muszkowski J., „Tygodnik Illustrowany”. Najstarsza ze współczesnych ilustracyj w Polsce 1859-1934, Warszawa 1935.
[Google Scholar]

Natora-Maciarewicz H., Księga sesyjna „Kłosów” (1865-1888) jako źródło informacji o funkcjonowaniu redakcji, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1980, nr 19/4.N.E.R., Ostatnia wystawa obrazów i rzeźby we Lwowie, „Kłosy” 1878, nr 663.
[Google Scholar]

Opałek M., Drzeworyt w czasopismach polskich XIX stulecia, Wrocław 1949.
[Google Scholar]

Ostatnie chwile Zygmunta Augusta, „Tygodnik Powszechny” 1879, nr 37.
[Google Scholar]

Poprzęcka M., Akademizm, Warszawa 1980.
[Google Scholar]

Poprzęcka, M., Historyczny melodram, [w:] eadem, Kochankowie z masakrą w tle, Warszawa 2004.
[Google Scholar]

Poprzęcka M., Polskie malarstwo salonowe, Warszawa 1991.
[Google Scholar]

Porębska A., „Wędrowiec” a zagadnienia plastyki. Z dziejów polskiej krytyki artystycznej w latach 1884-87, „Materiały do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Badań nad Sztuką” 1952, nr 10-11.
[Google Scholar]

Prospekt wydawniczy „Tygodnika Ilustrowanego” z 20.08.1859.
[Google Scholar]

Satyr Jana Kochanowskiego Zygmuntowi Augustowi przypisany, „Tygodnik Ilustrowany” 1884, nr 86.
[Google Scholar]

Socha G., Andriolli i rozwój drzeworytu w Polsce, Wrocław 1988.
[Google Scholar]

Struve H., Przegląd artystyczny. Wystawa Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, „Kłosy” 1875, nr 523.
[Google Scholar]

Struve H., Słówko o krytyce artystycznej. Odpowiedź panu W., „Kłosy” 1885, nr 1027.Szyndler B., Tygodnik ilustrowany „Kłosy” (1865-1890), Wrocław 1981.
[Google Scholar]

Talis-qualis [Edward Lubowski], Wystawa obrazów Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie, „Tygodnik Ilustrowany” 1862, nr 140.
[Google Scholar]

Turski J.K., Przegląd artystyczny, „Kłosy” 1866, nr 65.
[Google Scholar]

Turski J.K., Wystawa obrazów w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, „Kłosy” 1865, nr 17.
[Google Scholar]

Twardowski wywołujący cień Barbary przed Zygmuntem Augustem, „Tygodnik Ilustrowany” 1887, nr 224.
[Google Scholar]

Verhoogt R., Art in Reproduction. Nineteenth Century Prints after Lawrence Alma-Tadema, Jozef Israëls and Ary Scheffer, Amsterdam 2007.
[Google Scholar]

Warszawska „Cyganeria” malarska. Grupa Marcina Olszyńskiego, oprac. S. Kozakiewicz i A. Ryszkiewicz, Wrocław 1955.
[Google Scholar]

Waszkiel H., Alojzy Feliński, „Barbara Radziwiłłówna”, [w:] Encyklopedia teatru polskiego, [barbara-radziwillowna.Werner] J., Technika i technologia sztuk graficznych, Kraków 1972.
[Google Scholar]

Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, zarys działalności, Wrocław 1968.
[Google Scholar]

Wójcicki K.W., Podanie o czarnoksiężniku Twardowskim z rysunkami Juliusza Kossaka, „Tygodnik Ilustrowany” 1862, nr 168, nr 169, nr 170.
[Google Scholar]

Wrede M., Mistrz Twardowski i wywoływanie ducha Barbary Radziwiłłówny, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Zarzycki J., Wizualne (i nie tylko) konsekwencje pewnej łzy. O „Śmierci Barbary Radziwiłłówny” Józefa Simmlera słów kilka, „Quart” 2016, nr 3 (41).
[Google Scholar]

Zygmunt i Barbara, „Kłosy” 1872, nr 340.
[Google Scholar]