Życie prywatne. Malarstwo historycznej anegdoty w prasie ilustrowanej drugiej połowy XIX wieku na przykładzie dzieł sztuki o tematyce romansu Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny

Kamilla Pijanowska

doi:10.34768/fp2019a11

Autor

Kamilla Pijanowska Muzeum Narodowe w Warszawie
Kamilla Pijanowska

https://doi.org/10.34768/fp2019a11

Słowa kluczowe

czasopisma • malarstwo historyczne • reprodukcje dzieł sztuki • sztuka polska • prasa ilustrowana

Abstrakt

W drugiej połowie XIX wieku polskie czasopisma ilustrowane publikowały między innymi reprodukcje obrazów historycznych. Priorytetem dla wydawców były dzieje narodowe. Malarze podejmowali zarówno tematy wzniosłe, syntetyzujące w jednej scenie procesy historyczne, jak również sięgali po anegdoty, odsłaniając odbiorcom prywatne życie bohaterów z przeszłości. Zygmunt August i Barbara Radziwiłłówna, Święty Kazimierz Jagiellończyk czy królowa Jadwiga to postacie najczęściej pojawiające się na płótnach dziewiętnastowiecznych polskich malarzy, a co za tym idzie – na łamach tygodników. Pisma ilustrowane ukazywały się w Warszawie, ale ich dystrybucja opierała się na prenumeracie na terenie dawnych ziem Rzeczypospolitej. Pozwalało to na kontakt z malarstwem także osobom mieszkającym poza miastami, gdzie odbywały się wystawy sztuki. W ten sposób tworzyła się wspólna dla wykształconych warstw społecznych narracja historyczna, odwołująca się do kanonu dawnych bohaterów.

Liczba wyświetleń

2025

Biogram autora

Kamilla Pijanowska, Muzeum Narodowe w Warszawie

Kustosz w Gabinecie Rycin i Rysunków Muzeum Narodowego w Warszawie. Interesuje się głównie polską grafiką drugiej połowy XIX w. ze szczególnym uwzględnieniem ilustracji prasowej, a także reprodukcji dzieł sztuki. Współpracowała w przygotowaniu wystaw MNW, m.in. „Miłośnicy grafiki i ich kolekcje w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie” (2006), „Aleksander Gierymski” (2014), „Mistrzowie pastelu. Od Marteau do Witkacego” (2015/2016).

Bibliografia

LITERATURA CYTOWANA

Aleksander Gierymski 1850-1901, kat. wyst. Muzeum Narodowe w Warszawie 20.03.-10.08.2014, Warszawa 2014.
[Google Scholar]

Andriolli świadek swoich czasów. Listy i wspomnienia, oprac. J. Wiercińska, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1976.
[Google Scholar]

Blachon R., La gravure sur bois debout au XIXe siècle. L’age du bois debout, Paris 2001.
[Google Scholar]

Brzozowski L., Malarstwo, „Gazeta Codzienna” 1857, nr 72.
[Google Scholar]

Bursztyńska H., „Kłosy”, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
[Google Scholar]

Daranowska-Łukaszewska J., Sypniewski Feliks, Internetowy Słownik Biograficzny, [feliks-sypniewski].
[Google Scholar]

Gajkowska C., „Tygodnik Ilustrowany”, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1991.
[Google Scholar]

Garrett A., A History of British Wood Engraving, Speldhurst: Midas Books, cop. 1978.
[Google Scholar]

Gomulicki W., Co wiem o dawnym „Tygodniku Ilustrowanym”, [w:] W. Gomulicki, Warszawa wczorajsza, oprac. J.W. Gomulicki, Warszawa 1961.
[Google Scholar]

Grąbczewska M.M., Między estetyką mitu a okrucieństwem rzeczywistości. Topos śmierci artysty w XIX wieku, [w:] Chopin i jego malarz. Teofil Kwiatkowski (1809-1891). Malarstwo i rysunek ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie i Biblioteki Polskiej w Paryżu / Chopin et son peintre. Teofil Kwiatkowski (1809-1891). Peintures et dessins dans les collections du Musée national de Varsovie et de la Bibliothèque Polonaise de Varsovie, Warszawa / Varsovie 2010.
[Google Scholar]

Ihnatowicz E., „Tygodnik Ilustrowany” 1856-1886 jako czasopismo integrujące, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1987, nr 26/2.
[Google Scholar]

Ihnatowicz E., „Tygodnik Ilustrowany” a pozytywizm (1856-1886), „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1988, nr 27/1.
[Google Scholar]

Józef Simmler (1823-1868), oprac. E. Charazińska, kat. wyst. Muzeum Polskie w Rapperswilu 26.06.-15.08.1993, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Jurkiewicz A., Podręcznik metod grafiki artystycznej, Warszawa 1975.
[Google Scholar]

Kabata M., Warszawska batalia o nową sztukę („Wędrowiec” 1884-1887), Warszawa 1978.
[Google Scholar]

Kędziora A, Ikonografia teatralna „Tygodnika Ilustrowanego” (1859-1939), Kraków 2018.
[Google Scholar]

„Kłosy. Czasopismo tygodniowe ilustrowane”, prospekt wydawniczy, 3.06.1865.
[Google Scholar]

Kmiecik Z., Prasa polska w Królestwie Polskim i Imperium Rosyjskim w latach 1864-1918, [w:] Prasa polska w latach 1864-1918, red. J. Łojek, Warszawa 1976.
[Google Scholar]

Kosman M., Zygmunt August, [w:] Życiorysy historyczne, literackie i legendarne, red. Z. Stefanowska i J. Tazbir, seria 3, Warszawa 1992.
[Google Scholar]

Kotarski H., Epoka Jagiellonów – rys historyczny, [w:] Zygmunt August i Barbara. Prawda i legenda, kat. wyst. Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 7.09.-15.12.2006, Suwałki 2006.
[Google Scholar]

Kozakiewicz S., Ignacy Gierdziejewski, Wrocław 1958.
[Google Scholar]

Kraszewski J.I., Aleksander Lesser. Wspomnienie pośmiertne, „Kłosy” 1888, nr 977.
[Google Scholar]

Lewental S., Kartka z historyi „Kłosów”, „Kłosy” 1890, nr 1304.
[Google Scholar]

Malinowska E., Problematyka literacka „Kłosów”, Katowice 1992.
[Google Scholar]

Markiewicz H., Pozytywizm, Warszawa 2004.
[Google Scholar]

Matejko. Obrazy olejne. Katalog, red. K. Sroczyńska, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Micińska M., Inteligencja na rozdrożach 1864-1918, Warszawa 2008.
[Google Scholar]

Micke-Broniarek E., Matejce w hołdzie, kat. wyst. Muzeum Narodowe w Warszawie, 1993, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Muszkowski J., „Tygodnik Illustrowany”. Najstarsza ze współczesnych ilustracyj w Polsce 1859-1934, Warszawa 1935.
[Google Scholar]

Natora-Maciarewicz H., Księga sesyjna „Kłosów” (1865-1888) jako źródło informacji o funkcjonowaniu redakcji, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej” 1980, nr 19/4.N.E.R., Ostatnia wystawa obrazów i rzeźby we Lwowie, „Kłosy” 1878, nr 663.
[Google Scholar]

Opałek M., Drzeworyt w czasopismach polskich XIX stulecia, Wrocław 1949.
[Google Scholar]

Ostatnie chwile Zygmunta Augusta, „Tygodnik Powszechny” 1879, nr 37.
[Google Scholar]

Poprzęcka M., Akademizm, Warszawa 1980.
[Google Scholar]

Poprzęcka, M., Historyczny melodram, [w:] eadem, Kochankowie z masakrą w tle, Warszawa 2004.
[Google Scholar]

Poprzęcka M., Polskie malarstwo salonowe, Warszawa 1991.
[Google Scholar]

Porębska A., „Wędrowiec” a zagadnienia plastyki. Z dziejów polskiej krytyki artystycznej w latach 1884-87, „Materiały do Studiów i Dyskusji z Zakresu Teorii i Historii Sztuki, Krytyki Artystycznej oraz Badań nad Sztuką” 1952, nr 10-11.
[Google Scholar]

Prospekt wydawniczy „Tygodnika Ilustrowanego” z 20.08.1859.
[Google Scholar]

Satyr Jana Kochanowskiego Zygmuntowi Augustowi przypisany, „Tygodnik Ilustrowany” 1884, nr 86.
[Google Scholar]

Socha G., Andriolli i rozwój drzeworytu w Polsce, Wrocław 1988.
[Google Scholar]

Struve H., Przegląd artystyczny. Wystawa Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, „Kłosy” 1875, nr 523.
[Google Scholar]

Struve H., Słówko o krytyce artystycznej. Odpowiedź panu W., „Kłosy” 1885, nr 1027.Szyndler B., Tygodnik ilustrowany „Kłosy” (1865-1890), Wrocław 1981.
[Google Scholar]

Talis-qualis [Edward Lubowski], Wystawa obrazów Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie, „Tygodnik Ilustrowany” 1862, nr 140.
[Google Scholar]

Turski J.K., Przegląd artystyczny, „Kłosy” 1866, nr 65.
[Google Scholar]

Turski J.K., Wystawa obrazów w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych, „Kłosy” 1865, nr 17.
[Google Scholar]

Twardowski wywołujący cień Barbary przed Zygmuntem Augustem, „Tygodnik Ilustrowany” 1887, nr 224.
[Google Scholar]

Verhoogt R., Art in Reproduction. Nineteenth Century Prints after Lawrence Alma-Tadema, Jozef Israëls and Ary Scheffer, Amsterdam 2007.
[Google Scholar]

Warszawska „Cyganeria” malarska. Grupa Marcina Olszyńskiego, oprac. S. Kozakiewicz i A. Ryszkiewicz, Wrocław 1955.
[Google Scholar]

Waszkiel H., Alojzy Feliński, „Barbara Radziwiłłówna”, [w:] Encyklopedia teatru polskiego, [barbara-radziwillowna.Werner] J., Technika i technologia sztuk graficznych, Kraków 1972.
[Google Scholar]

Wiercińska J., Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, zarys działalności, Wrocław 1968.
[Google Scholar]

Wójcicki K.W., Podanie o czarnoksiężniku Twardowskim z rysunkami Juliusza Kossaka, „Tygodnik Ilustrowany” 1862, nr 168, nr 169, nr 170.
[Google Scholar]

Wrede M., Mistrz Twardowski i wywoływanie ducha Barbary Radziwiłłówny, Warszawa 1993.
[Google Scholar]

Zarzycki J., Wizualne (i nie tylko) konsekwencje pewnej łzy. O „Śmierci Barbary Radziwiłłówny” Józefa Simmlera słów kilka, „Quart” 2016, nr 3 (41).
[Google Scholar]

Zygmunt i Barbara, „Kłosy” 1872, nr 340.
[Google Scholar]