Dzieło translatorskie św. Hieronima i veritas hebraica

Janusz Królikowski

doi:10.34768/fp2022a16

Autor

Janusz Królikowski Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
https://orcid.org/0000-0003-3929-6008 Janusz Królikowski

DOI: https://doi.org/10.34768/fp2022a16

Słowa kluczowe

Hieronim • Stary Testament • Septuaginta • przekład • veritas hebraica • kanon

Abstrakt

Święty Hieronim należy do najbardziej znaczących postaci Kościoła łacińskiego, w którym jest uznawany za „księcia egzegetów”, i kultury Zachodu, łącznie z dziełem dokonania ich syntezy duchowej na podstawie tekstu Biblii. Jego dzieło zachowuje niewątpliwą aktualność i inspirujące znaczenie. W nowych warunkach życia Kościoła, a zwłaszcza korzystania z Biblii, warto przyjrzeć się dziełu translatorskiemu Hieronima i zastosowanej przez niego metodzie, która pozwoliła mu osiągnąć trwałe rezultaty. Zwracamy więc uwagę w perspektywie historycznej na jego główne odkrycie intelektualne, streszcza je formuła veritas hebraica. Chodzi w niej o pierwszeństwo dane językowi hebrajskiemu – jego poznanie i rozumienie jest koniecznym warunkiem dojścia do prawdy objawionej i do samej tajemnicy Boga. Efekty translatorskich wysiłków Hieronima stworzyły naukowe kryteria służące pracom nad przekładem Biblii. Sięgnięcie do tradycji żydowskiej odzwierciedla się także w spojrzeniu Hieronima na kanon biblijny.

Liczba wyświetleń

2024

Dane do pobrania nie są jeszcze dostępne.

Biogram autora

Janusz Królikowski, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie

Ksiądz prof. dr hab., kierownik Katedry Teologii Systematycznej na Wydziale Teologicznym, Sekcja w Tarnowie Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie.

Bibliografia

Bell A.A., Jerome’s Role in the Translation of the Vulgate New Testament, „New Testament Studies” 1977 (23).
[Google Scholar]

Benedykt XV, Enc. Spiritus Paraclitus (15 września 1920), „Acta Apostolicae Sedis” 1920 (12).
[Google Scholar]

Benedykt XVI, Katecheza w czasie audiencji ogólnej. Św. Hieronim (I-II) (7 i 14 listopada 2007), „L’Osservatore Romano” 2008 (29), nr 1.
[Google Scholar]

Bartelink G.J.M., Hieronymus. Liber de optimo genere interpretandi (Epistula 57). Ein Kommentar, Leiden 1980 (Mnemosyne. Supplement, 61).
[Google Scholar]

Bober A., Wzorek J., Damazy I, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 3, Lublin 1985, kol. 987.
[Google Scholar]

Bodin V., Saint Jérôme et l’Église, Paris 1966 (Théologie historique, 6).
[Google Scholar]

Brilli A., Gerusalemme, La Mecca, Roma. Storie di pellegrinaggi e di pellegrini, Bologna 2014.
[Google Scholar]

Brown D., Vir trilinguis. A Study in the Biblical Exegesis of saint Jerome, Kampen 1992.
[Google Scholar]

Carnevale L., Giobbe dall’antichità al medioevo. Testi, tradizioni, imagini, Bari 2010.
[Google Scholar]

Caruso G., Il monaco, l’erudito e ile vecchio: (auto)ritratti geronimiani, „Salesianum” 2021 (83).
[Google Scholar]

Cavallera F., Saint Jérôme. Sa vie et son oeuvre, t. 1-2, Louvain-Paris 1922.
[Google Scholar]

Chauffin Z., Święty Hieronim, przeł. B. Durbajło, Warszawa 1977.
[Google Scholar]

Cyceron, św. Hieronim, Burgundiusz z Pizy, Leonardo Bruni, O poprawnym przekładaniu. Teksty łacińskie i polskie, przeł. W. Seńko, J. Domański, W. Olszaniec, wstęp J. Domański, Kęty 2006 (Ad Fontes, 1).
[Google Scholar]

Dorival G., L’apport des Pères de l’Église à la question de la clôture du canon de l’Ancien Testament, [w:] The Biblical Canon, red. J.-M. Auvers, H.J. De Jonge, Leuven 2003.
[Google Scholar]

Franciszek, List apost. Scripturae Sacrae affectus (30 września 2020), „Vox Patrum” 2020 (76).
[Google Scholar]

Fürst A., Hieronymus. Askese und Wissenschaft in der Spätantike, Freiburg 2003.
[Google Scholar]

Gamberale L., San Gerolamo intellettuale e filologo, Roma 2013.
[Google Scholar]

García-Moreno A., La Bibbia della Chiesa. Storia e attualità della Neovolgata, Città del Vaticano 2012.
[Google Scholar]

Gasti F., Dispute epistolari fra dotti. Agostino e Girolamo, „Humanitas” 2019 (74).
[Google Scholar]

Gordini G.D., Origine e sviluppo del monachesimo a Roma, „Gregorianum” 1956 (37).
[Google Scholar]

Hale Williams M., The Monk and the Book. Jerome and the Making of Christian Scholarschip, London-Chicago 2006.
[Google Scholar]

Hennings R., Die Briefwechsel zwischen Augustinus und Hieronymus und ihr Streit um den Kanon des Alten Testaments und die Auslegung von Gal. 2, 11-14, Leiden-New York 1994.
[Google Scholar]

Hieronim ze Strydonu, Listy I (1-50), oprac. na podstawie tłumaczenia J. Czuja M. Ożóg, tekst łaciński przygotował H. Pietras, Kraków 2011 (Źródła Myśli Teologicznej, 54).
[Google Scholar]

Hieronim ze Strydonu, Listy II (51-79), oprac. na podstawie tłumaczenia J. Czuja M. Ożóg, tekst łaciński przygotował H. Pietras, Kraków 2011 (Źródła Myśli Teologicznej, 55).
[Google Scholar]

Hieronim ze Strydonu, Listy III (116-130), oprac. na podstawie tłumaczenia J. Czuja M. Ożóg, tekst łaciński przygotował H. Pietras, Kraków 2011 (Źródła Myśli Teologicznej, 62).
[Google Scholar]

Hieronim ze Strydonu, Listy IV (116-130), oprac. na podstawie tłumaczenia J. Czuja M. Ożóg, tekst łaciński przygotował H. Pietras, Kraków 2011 (Źródła Myśli Teologicznej, 63).
[Google Scholar]

Hieronim ze Strydonu, Listy V (131-156), oprac. na podstawie tłumaczenia J. Czuja M. Ożóg, tekst łaciński przygotował H. Pietras, Kraków 2013 (Źródła Myśli Teologicznej, 68).
[Google Scholar]

Jay P., La datation des premières traductions de l‘Ancien Testament sur l’hébreu par saint Jérôme, „Revue des Études Augustieniennes” 1982 (28).
[Google Scholar]

Jay P., Sur la date de la naissance de Saint Jérôme, „Revue des Études Latines” 1973 (51).
[Google Scholar]

Jeanjean B., Lançon B., Saint Jérôme, chronique. Continuation de la chronique d’Eusèbe, années 326-378. Suivie de quatre études sur les chroniques et chronographies dans l’antiquité tardive (IVe-VIe siècles). Histoire, Rennes 2004.
[Google Scholar]

Jérôme, Apologie contre Rufin, wyd. P. Loret, Paris 1983 (Sources Chrétiennes, 303).
[Google Scholar]

Jérôme, Préfaces aux livres de la Bible, wyd. R. Weber, R. Gryson, A. Canellis, Paris 2017 (Sources Chrétiennes, 592).
[Google Scholar]

Jérôme entre l’Occident et l’Orient. XVIe centenaire du départ de saint Jérôme de Rome et de son installation à Bethléem. Actes du colloque de Chantilly (septembre 1986), red. Y.-M. Duval, Paris 1988.
[Google Scholar]

Jouassard G., Réflexions sur la position de saint Augustin relativement aux Septante dans sa discussion avec saint Jérôme, „Revue des Études Augustiennes” 1956 (2).
[Google Scholar]

Jóźwiak M., Kwestie hebrajskie w Księdze Rodzaju św. Hieronima. Przekład i komentarz, Wrocław 2010.
[Google Scholar]

Jóźwiak M.M., Hieronim ze Strydonu jako „vir trilinguis” na przykładzie komentarza do Iz 7, 10-16, „Vox Patrum” 2020 (42), t. 76.
[Google Scholar]

Jóźwiak M.M., „Princeps exegetarum” a język hebrajski na podstawie „Quaestiones hebraicae in Genesim”, „Vox Patrum” 2016 (38), t. 65.
[Google Scholar]

Kelly J.N.D., Hieronim. Życie, pisma, spory, przeł. R. Wiśniewski, Warszawa 2003.
[Google Scholar]

Królikowski J., Jak powstała Wulgata i któremu tekstowi Pisma Świętego przysługuje to miano?, „Tarnowskie Studia Teologiczne” 2017 (36), nr 1.
[Google Scholar]

Królikowski J., Łacińskie tłumaczenia Pisma Świętego między V i XII wiekiem. Wybrane aspekty, „Przegląd Tomistyczny” 2019 (25).
[Google Scholar]

Królikowski J., Orygenes i hebrajski tekst Pisma Świętego, „Vox Patrum” 2018 (38), t. 69.
[Google Scholar]

Longosz S., Hieronim jako duchowy moderator klubu chrześcijańskich arystokratek na Awentynie, [w:] Przebóstwiać to, co ludzkie. Księga pamiątkowa ku czci Księdza Biskupa Władysława Bobowskiego, red. S. Sojka, J. Stala, Tarnów 2007.
[Google Scholar]

Markschies Ch., Hieronymus und die „Hebraica Veritas”. Ein Beitrag zur Archäologie des protestantischen Schriftverständnisses, [w:] Die Septuaginta zwischen Judentum und Christentum, red. M. Hengel, A.M. Schwemer, Tübingen 1994.
[Google Scholar]

Mazurkiewicz R., Syrycjusz, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 18, Lublin 2013.
[Google Scholar]

Mirri L., La dolcezza nella lotta. Donne e ascesi secondo Girolamo, Magnano 1996.
[Google Scholar]

Misiarczyk L., Gdzie leżał starożytny Strydon? Przegląd najważniejszych hipotez, „Vox Patrum” 2020 (76).
[Google Scholar]

Rebenich S., Hieronymus und sein Kreis. Prosopographische und socialgeschichtliche Untersuchungen, Stuttgart 1992.
[Google Scholar]

Schlange-Schöningen H., Hieronymus. Eine historische Biografie, Darmstadt 2018.
[Google Scholar]

Sołomieniuk M., Świętego Hieronima przedmowy do ksiąg biblijnych w Wulgacie – zagadnienia wstępne, „Vox Patrum” 2020 (76).
[Google Scholar]

Stemberger G., Juden und Christen im Heiligen Land, München 1987.
[Google Scholar]

Święty Hieronim: egzegeta, dogmatyk, polemista, red. P. Wygralak, Poznań 2019 (Teologia Patrystyczna, 16).
[Google Scholar]

Verbraken P.-P., Starowieyski M., Ojcowie Kościoła. Panorama patrystyczna, przeł. M. Starowieyski, S. Kawecki, Warszawa 1991.
[Google Scholar]